Litwa: zamek w Trokach i Karaimowie

Dawno, dawno temu, za górami, za lasami, wśród błękitu jezior, na wyspie stał sobie czerwony zamek, w którym rządził Wielki Książę… Ale, ale to nie będzie bajka, choć zamek w litewskich Trokach wygląda jak filmowa dekoracja. Położony zaledwie 28 kilometrów od Wilna, XIV-wieczny zamek nazywany bywa Małym Malborkiem. Wraz z sąsiadującym z nim miasteczkiem Karaimów, stanowi jedną z najsłynniejszych atrakcji turystycznych Litwy.

.....

.....

Historia tego miejsca pełna jest zwrotów akcji oraz prawdziwych suspensów o historycznym znaczeniu. Dziś wokół panuje cisza i spokój, choć latem jest tu nieco bardziej gwarnie. Po jeziorze Galwe mkną lekko białe żaglówki, w knajpach z widokiem na zamek ludzie sączą leniwie kawę i podjadają tradycyjne karaimskie pierogi - kibiny. Aż trudno uwierzyć, że kiedyś to właśnie w Trokach, obecnie ośmiotysięcznej miejscowości, mieściła się pierwsza stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego. No ale zacznijmy od początku :).

.....

Troki - Zamek Księcia Witolda

.....

.....

Imponująca budowla, która ściąga do Trok turystów, nie jest pozostałością po Krzyżakach. Wręcz przeciwnie, została wybudowana przez Litwinów w celach obronnych przed najazdami naszych "ulubieńców". Pierwszy, drewniany zamek w Trokach zbudował w XIV wieku syn Giedymina - legendarnego założyciela Litwy - Kiejstut. Z początku zamek postawiono na półwyspie, jednak lokalizacja ta nie była na tyle solidna, by dać skuteczny opór krzyżackim atakom, przez co zamek często ulegał zniszczeniom.

.....

.....

W związku z tym, Kiejstut podjął decyzję o budowie murowanej warowni na największej spośród 20 wysp na jeziorze Galwe. Zamek miał pełnić głównie funkcję obronną, dlatego jego wystrój był raczej skromny. Po śmierci ojca, dzieło kontynuował syn - Wielki Książę Litewski Witold, który na Litwie uważany jest za bohatera narodowego. Początkiem XV wieku Troki stały się najważniejszym ośrodkiem politycznym Wielkiego Księstwa Litewskiego.

.....

.....

Gra o Tron
 

.....

Unia polsko-litewska doprowadziła do powstania jednego z największych państw XV-wiecznej Europy, ale w kuluarach tych spektakularnych decyzji politycznych toczyła się nie mniej fascynująca prawdziwa Gra o Tron między Witoldem i jego kuzynem Władysławem Jagiełłą. Tych dwóch łączyły więzy krwi i bardzo, ale to bardzo szorstka męska przyjaźń. Niemal bez przerwy na przełomie XIV i XV wieku toczyli oni ze sobą otwarte bitwy, tajemne spiski i bezceremonialne spory.

.....

.....

Troki były niejednokrotnie oblegane jak nie przez Jagiełłę, to znowu przez Witolda. Zapewne, gdyby nie wspólny wróg z Malborka, istniało ryzyko, że antypatia prędzej położyły obu do grobu, niż świat będzie miał z nich prawdziwy pożytek. Na szczęście stało się inaczej. Panowie połączyli siły, pokonali Krzyżaków pod Grunwaldem w 1410 roku i wreszcie doszli do porozumienia w sprawie podziału władzy. Witold nawet po przeniesieniu stolicy Księstwa z Troków do Wilna, bywał w Zamku regularnie i tu zmarł w 1430 roku.

.....

.....

Zamek, który pierwotnie miał być zbudowany wyłącznie z kamienia, rozbudowano używając do tego charakterystycznej czerwonej cegły. Zadbano o rozległe książęce pokoje, komnaty i galerie, baszty obronne, w tym słynną 33-metrową wieżę zwanę donżonem oraz wszystkie budynki, które tworzyły z zamku na wyspie, niezdobytą, samowystarczalną twierdzę. Woda na jeziorze Galwe uniemożliwiała zdobycie zamku od wiosny do jesieni. A zimą, kiedy jezioro zamarzało, było to już praktycznie niewykonalne.

.....

.....

Zbrodnia i kara
 

.....

Z czasem, kiedy rola obronna zamku nie była już tak istotna, przerobiono go na typową rezydencję królewską, z której często korzystał król Zygmunt Stary i Zygmunt August - ostatni z Jagiellonów i ostatni z Wielkich Książąt Litewskich. Przez pewien czas w zamku znajdowało się także więzienie dla wyjątkowo cennych zakładników. Przebywali tu między innymi: posłowie wielkiego księcia moskiewskiego, żona króla Aleksandra Jagiellończyka Helena, podejrzewana o kontakty z księciem moskiewskim oraz chan kipczacki Szach-Ahmed. Zamek zniszczono w okresie wojen z Moskwą, a jego rekonstrukcja nastąpiła dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Najwięcej prac wykonano w drugiej połowie XX wieku i to dzięki nim, możemy dziś cieszyć oczy tym pięknym zabytkiem.

.....

.....

Troki - siedziba Karaimów

.....

Witold przebywał w Zamku w Trokach bardzo często, ale pomimo silnej pozycji, nadal obawiał się spisków i zamachów na swoje życie. Dlatego też podczas jednej ze swoich wypraw na Krym sprowadził do Litwy 400 karaimskich rodzin, którym ofiarował ziemię w zamian za wierną i lojalną służbę. Karaimi osiedlili się w Trokach, gdzie prowadzili życie rolników i rybaków, a także żołnierzy w załodze obronnej zamku. Stamtąd część Karaimów przybyła również do Polski, tworząc obecnie najmniejszą mniejszość etniczną i religijną w naszym kraju.

.....

.....

Pochodzenie Karaimów budzi spory. Wielu badaczy i Karaimów uważa, że wywodzą się oni ze wspólnoty żydowskiej, jeszcze z czasów Pierwszej Świątyni jerozolimskiej, czyli około VIII wieku p.n.e. Faktem jest, że Karaimi - nazwa oznacza dosłownie czytający - stanęli w opozycji do faryzeuszów, odrzucając ich nauki, czyli tzw. Talmud. Karaimi, którzy tworzą grupę zarówno etniczną, jak i wyznaniową, za jedyny ważny tekst religijny uznają Stary Testament, a za głównego proroka Mojżesza.

.....

.....

Kienesa & Krupnik

.....

Karaimi zamieszkiwali licznie Irak, Iran i Syrię, z czasem przenieśli się na Krym. Stamtąd część z nich wędrowała za Witoldem do wschodniej Europy. Wielu z Karaimów mieszka także w Izraelu, oraz w USA. Wspólnota ta stworzyła własny język - język karaimski, który należy do grupy języków tureckich. Za oficjalny język liturgii i literatury uznaje się hebrajski, jednak Karaimi w Europie, w tym i w Trokach, stosują wyłącznie język karaimski. Obrzędy religijne odprawia się w kienesie, czyli karaimskiej świątyni. W Trokach można zobaczyć ją na własne oczy.

.....

.....

Kienesa w Trokach została zbudowana w XVIII wieku w centrum dzielnicy karaimskiej, zwanej Karaimszczyzną. Zbudowano ją na planie kwadratu i pokryto dachem łamanym, zwanym polskim. Wewnątrz jest podzielona na trzy części: główną salę dla mężczyzn, mały przedsionek oraz galerię dla kobiet, czyli tak zwany babiniec. Kienesa kilka razy ulegała zniszczeniu, lecz zawsze odbudowywano ją bardzo szybko. Od momentu zakończenia II wojny światowej kienesa w Trokach była jedyną otwartą świątynią karaimską w Europie. 

.....

.....

Karaimska kienesa stoi między licznymi, tradycyjnymi, wielokolorowymi domami z 3 oknami wychodzącymi na ulice. Wiele z tych domów jest nadal zamieszkanych, a niektóre przerobiono na karaimskie restauracje. Siedząc w jednej z nich, oglądając panoramę jeziora i zamku na wyspie, pałaszowaliśmy pyszny chłodnik i kibiny. Do Polski przywieźliśmy słynny karaimski krupnik z nutą miodu, cynamonu i orzecha muszkatołowego, który będziemy popijać na rozgrzewkę w długie zimowe wieczory, snując dalej baśń o Wielkim Księciu, co władał niegdyś zamkiem na jeziorze.

.....

.....

.....

.....

.....